اگر با دقت احوال انسان های شاد و ناشاد را بررسی كنیم، متوجه می شویم كه اندوه مادی متاعی شیطانی و شادی هدیه‌ای رحمانی است. از ابتدای تمدن بشر غم و اندوه مایه توقف و انزجار و شادی و نشاط عامل تحرك و نظم بوده است. انسان از اندوه، غم و تاریكی می‌گریزد و به شادی و نور پناه می‌برد. شاد زیستن آرزوی دیرینه آدمی است. دنیای بدون غم، خشم و جنگ سرشار از مهربانی و شادی، آرزویی است كه ریشه در خلقت و نهاد آدمی دارد. آرزویی كه مقدمه غلبه بر تمام ناكامی هاست. شادی، این معجزه درونی، گره گشای بسیاری از رنج‌هاست. در میراث كهن ما ایرانیان، شادی پدیده‌ای الهی محسوب می‌شود. به گونه ای كه می‌گویند نخستین معجزه زرتشت خندیدن وی در بدو تولد بوده است.

پارسیان شادی را آفریده خداوند و اندوه و غم را آفریده اهریمن می‌دانستند. مردم ایران باستان حدود 60 روز از سال را جشن می‌گرفتند و به ستایش می‌پرداختند. گذشتگان ما برای ارج نهادن به پیدایش انسان جشن بزرگ نوروز را با شكوهی بسیار زیاد برپا می كردند. ایرانیان سعی می‌كردند به هر بهانه‌ای روزگار را به شادی و شكرگزاری سپری كنند. پیشینه تاریخی كشورمان نشان می دهد كه نشاط در همه ادوار مورد توجه ایرانیان بوده است.

چو شادی بكاهد، بكاهد روان، خرد گردد اندر میان ناتوان

مده دل به غم تا نكاهد روان، به شادی همی دار دل را جوان

شادي چيست

در ابتدا مي‌خواهيم که شادی را برای شما تعریف کنیم.تا كنون يك تعريف مشخص از شادي و شاد بودن ارائه نشده است، يعني رواشناسان و حتي فلاسفه، از گذشته تا كنون از شادي تعاريف مختلفي ارايه داده اند. مثلا افلاطون در مورد شادي مي‌گويد: « وقتی بین قوه های استدلال، احساسات و امیال آدمیزاد تعادل وجود داشته باشد، شادی به وجود می‌آید.»اما ارسطو شادی را زندگی معنوی می‌دانست.

در عصر معاصر، تعدادي از روانشناسان شادی را کم بودن هیجان‌های منفی و زیاد بودن هیجان‌های مثبت و رضایت از زندگی می‌دانند. عده‌ای می‌گویند هر چقدر کودک درونتان بیشتر فعال باشد، شادتر هستيد. برخي افراد معتقدند زماني ما احساس شادي و خوشبختي مي‌کنيم که همه چيز بر وفق مرادمان باشد و کارها همان طوري پيش برود که ما مي‌خواهيم.برخي ديگر مي گويند هنگامي که به اهداف و آرزوهاي‌مان مي‌رسيم به يک آرامش دروني و يا به عبارتي ديگر به شادي و خرسندي دست مي يابيم.

در این بین معتبرترین و معقول‌ترین تعریف شادی اين تعريف مي‌باشد كه : « شادی یعنی اینکه آدم چقدر زندگی خود را دوست دارد.» در همین تعریف ساده چند تا نکته‌ي مهم وجود دارد. اول از همه این که شادی امری شخصی است. یعنی دیدگاه هر فرد نسبت به شادی با دیدگاه یک فرد دیگه متفاوت است. ما حتی وقتی از شادی جمعی صحبت می‌کنیم و می‌گوییم شادی ملی، منظور ما این است که شادی همه‌ی افراد یک ملت به علاوه‌ی‌ هم. از طرف دیگه شادی نسبی مي‌باشد. یعنی یک نفر از زندگي خود بيشتر لذت مي‌برد و آن‌را بیشتر دوست دارد و یکی کمتر. به عبارتی فردي شاد است و فرد ديگر شادتر. به طور كلي میزان رضایت از زندگی، به قضاوت افراد از زندگي برمي‌گردد. ما وقتی شاد هستيم که از كل زندگي يا يك برهه از آن برداشت مثبتی داشته باشیم.

اندازه‌گیری شادی

دانشمندان علوم اجتماعی شادی را صرفا با پرسیدن از افراد در مورد اینکه چقدر شادند، اندازه می‌گیرند. این بحث مطرح بوده است که آنچه یک شخص درباره‌ي شادی و خرسندی خودش می‌گوید، با آنچه دوستان و حتی غریبه‌ها ممکن است در صورت مورد سوال قرار گرفتن مي‌گویند، تطبیق می‌کند. اغلب افراد هنگام مورد سوال قرار گرفتن می‌گویند که نسبتا شاد و خرسندند.

پروفسور دینر از دانشگاه ایلینویز می‌گوید که علم شادی براساس ایده‌ای ساده است. به قول او ، گرچه ممکن است احمقانه به نظر رسد، اما ما از افراد می‌پرسیم شاد بودن خود را از ۱ تا ۷ یا از ۱ تا ۱۰ ارزیابی کنند و نکته جالب این است که این نوع پرسش جوا‌ب‌های واقعی بدست می‌دهد که معتبرند. این پاسخ‌ها کامل نیستند، اما معتبرند و براساس آنها می‌توان امور واقعی در زندگی این افراد را پیش‌بینی کرد.

در یک نوع اندازه‌گیری دیگر حتی سعی می‌شود تا میزان شادی افراد در طول روز در مکان‌های مختلف ارزیابی شود. در ارزیابی لحظه به لحظه بوم شناختی از کامپیوترهای دستی استفاده می‌شود. با شخص در جاهای مختلف تماس برقرار می‌شود و یک پرسشنامه برای او فرستاده می‌شود تا پر کند. پروفسور دینر می‌گوید: این اندازه‌گیری کامل نیست، اما فکر می‌کنیم از جهات مختلف به همان دقت اندازه‌گیری‌هایی باشد که اقتصاددانان به کار می‌برند.

قدرت شادی

به گفته‌ي روان‌شناسان كشورمان شاد كردن و شاد بودن جامعه موجب پیشرفت و توسعه اجتماعی، اقتصادی و سیاسی و فرهنگی و خانوادگی جامعه می‌شود؛ از بسیاری مسائل و بروز انواع آسیب‌های جامعه ، جرم و بزهكاری، طلاق ، نابسامانی خانوادگی و سایر مسائل جلوگیری به عمل می آید؛ اختلالات روحی در جامعه كمتر می‌شود و میزان رغبت تحصیلی و دل به كار دادن و تولید، افزایش پیدا مِی‌كند. شادی یك نیاز اساسی انسان است، افراد اگر در جامعه‌ي خود نتوانند این نیاز را برآورده كنند، رو به جوامع دیگری می‌برند، در نتیجه به تدریج از فرهنگ ملی خود دور می‌شوند، به تدریج فرهنگ و ارزش های غربی در جامعه رواج یافته و جامعه مسخ می‌شود.

شادی موجب افزایش دلبستگی و علاقه به كشور، فرهنگ، دین و مذهب می شود و انسجام فرهنگی و ملی میهنی افزایش پیدا می كند

دكتر قرایی مقدم- عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت معلم - معتقد است: «باید تا آنجا كه می‌توانیم در برگزاری جشن های ملی و میهنی چه از طریق رادیو و تلویزیون و مطبوعات و چه از طریق چراغانی كردن معابر و میادین و توزیع هدایا و شیرینی در خیابان‌ها كوشش كنیم.

جشن‌های باستانی خود را در میادین یا پایگاه‌های مخصوصی برگزار كنیم. به واقع به نوعی، جامعه را شاد نگه داریم و بساط شادمانی را برای مردم فراهم كنیم تا از بروز هزاران مشكل جلوگیری كنیم و با صرف هزینه‌های كم برای شادی، از پرداخت هزینه‌های هنگفت آسیب‌های اجتماعی در امان باشیم. خوشبختانه در ایران علاوه بر جشن‌های باستانی، اعیاد مذهبی زیادی داریم كه می‌توان برای شاد نگه داشتن جامعه از آنها سود برد. بهتر است همان كاری را كه برای اعیاد مذهبی انجام می‌دهیم، به سایر اعیاد ملی نیز، تعمیم دهیم و به آنچه در رابطه با شادكردن جامعه فكر می‌كنیم، عمل نماییم، چرا كه شادی موجب افزایش دلبستگی و علاقه به كشور، فرهنگ، دین و مذهب می شود و انسجام فرهنگی و ملی میهنی افزایش پیدا می كند.»

پس به نظر می‌رسد که شادی دارای خواصی تقریبا جادویی باشد. شواهد علمی حاکی از آن است که شادی به عمر طولانی، سلامتی، بهبودی و کارکرد بهتر منجر می‌شود . به گفته پروفسور دینر از دانشگاه ایلی‌نویز، شواهد بیانگر آن است که افراد شاد نسبت به افراد افسرده طول عمر بیشتری دارند. به گفته او در یک بررسی ، تفاوت طول عمر میان شادترین گروه و ناشادترین گروه ۹ سال بود. کشیدن سیگار می‌تواند چند سالی از عمر شما کم کند، یعنی حدود سه سال. اگر خیلی سیگار بکشید تا ۶ سال از عمرتان کم می‌شود. در هر حال ۹ سال تفاوت به خاطر شادی تاثیر بسیار بزرگی است.

به گفته پروفسور دینر، یک کلید واحد برای شادی وجود ندارد، بلکه مجموعه‌ای از عناصر در این مورد تاثیر دارند. اولا خانواده و دوستان نقش تاثیرگذاری در این مورد دارند. هرچه ارتباطات شما با اطرافیان‌تان گسترده‌تر و عمیق‌تر باشد، حال شما بهتر خواهد بود. حتی پیشنهاد شده است که دوستی می‌تواند ما را از میکروب‌ها حفاظت کند. مغز ما بسیاری از مکانیسم‌هایی را در بدن ما کنترل می‌کند که مسئول دفاع از بدن هستند.

درست همان طور که استرس می‌تواند باعث بروز بیماری در فرد شود، تصور بر این است که دوستی و شادی می‌تواند اثر محافظتی داشته باشد. بر اساس پژوهش‌ها در مورد شادی، دوستی بطور میانگین نسبت به میزان درآمد یک شخص معمولی اثر بسیار بیشتری در مورد احساس شادی دارد. پروفسور اسوالد اقتصاددانی در دانشگاه وارویک فرمولی دارد تا محاسبه کند فرد به چه مقدار پول اضافی نیاز دارد تا جبران نداشتن دوستان را کند. پاسخ ۵۰ هزار پوند است.

چگونه شاد باشيم

در اينجا راه‌كارهايي را براي كسب رضايت از زندگي فردي و اجتماعي و در نتيجه شاد بودن ارايه مي‌شود . راه‌كارهايي كه به سادگي و با اجراي آنها مي‌توان زندگي شادي براي خود و اطرافيان فراهم نماييم:

* نعمت‌هایی را كه خداوند به شما عطا فرموده است ، بشمارید .

حق شناسی و قدردانی لازمه خوشبختی است . پس بهتر است كه هر روز برای كمترین چیزی كه در اختیار دارید، سپاسگزار باشید.

* ازخود بپرسید :" چه چیزی برای من بیشترین اهمیت را دارد؟"

سعی كنید كه به ارزش های خود توجه بیشتری داشته باشید ، ( مثل جنبه اخلاقی كار خود). به ارزش‌هایی بها بدهید كه در زندگی به كار می‌روند . توقعات و انتظارهای غیرقابل كنترلی را كه نمی‌توانید بر آنها مسلط شده و آنها را عملی و قابل اجرا سازید ، برای خود ایجاد نكنید .

* به واقعیت‌ها بیندیشید.

بررسی‌ها نشان داده است كه موش‌های آزمایشگاهی وقتی در مسیری ناشناخته ( پازل ) به دنبال پنیر می‌روند، اگر فقط دوبار، با نبودن پنیر، رو به رو شوند، از تكرار آزمایش خود‌داری می‌كنند یا مسیر حركت خود را تغییر می‌دهند، در حالی كه ما انسان‌ها، بارها و بارها به دیوارهای غیر واقعی تكیه می‌كنیم و راه‌های تكراری را می‌پیماییم، حتی اگر " پنیری" وجود نداشته باشد!براساس نظر متخصصان ، شادترین مردم ، كسانی هستند كه امیدها و آرزوهایشان بر پایه " واقعیت " استوارست .( كسانی كه اگر جای خالی " پنیر" را ببینند، مسیر خود را عوض می‌كنند.)پس با خود رو راست باشید و سعی كنید آنچه كه دارید و آنچه را كه دنبال می‌كنید ، واقعی باشد. درغیر این صورت به سوی یأس و ناامیدی سوق خواهید یافت .

* از مسیری كه آغاز كرده اید و به پیش می‌روید ، لذت ببرید.

موفقیت خود را از طریق " شایدها" و " ممكن‌ها" ارزیابی نكنید . بلكه در راه درست قدم بردارید تا بتوانید میزان كسب موفقیت خود را بسنجید.

* یك فعالیت تازه را شروع كنید.

در فعالیتی كه حتی ممكن است نتوانید آن را به خوبی انجام دهید، به طور منظم و با برنامه‌ریزی شركت كنید. دراین صورت آنچه به دست می آورید مهارت تازه ، اعتماد به نفس بیشتر و سرگرمی است .و آنچه از دست می دهید زمانی است كه صرف شده است .

* از وسواس بیش ازحد دوری كنید .

آیا تا به حال با فرد وسواسی‌ای رو به رو شده اید كه خوشحال و راضی باشد؟ احتمالاً خیر، زیرا در زیر ماسك وسواس، ترس پنهان شده است . ترس از اشتباه كردن و پاسخگویی به عواقب ناشی از آن.متخصصان معتقدند كه وسواس، یكی از بزرگ ترین موانع تحقق آرزوهاست .

من به سيبي خوشنودم

و به بوييدن يك بوته بابونه

من به يك آينه، يك بستگي پاك قناعت دارم

* مثبت فكر كنید .

مثبت فكر كردن، كلیدی است كه می‌تواند جهانی از تغییرات را شكل بدهد. نگویید : " سعی خودم را می‌كنم ." بگویید: " من انجام خواهم داد."

* با آنچه كه در اختیار دارید كار كنید.

حتی زمانی كه اوضاع ، امیدوار كننده نیست ، بهتر است فهرستی از آنچه كه در اختیار دارید، تهیه كنید. مانند یك شغل ، یك دوست خوب و مهارت‌های اجتماعی و آنها را برای پیشرفت خود به كار ببرید .

* توجه خود را به موضوعات بی ارزش معطوف نكنید.

اگرخود را به دست رسانه‌ها و آگهی‌ها بسپارید، طبق آنچه كه " دارید" ارزشیابی می شوید، نه آنچه كه " هستید" . این ملاك ارزشیابی، رفته رفته جوان‌ترها را نیز متأثر می‌سازد. درحالی كه ارزش انسان از محیط خارج به او اضافه نمی‌شود، بلكه ارزش فردی انسان را، توانایی پذیرفتن مسئولیت‌ها، مقابله‌ی اندیشمندانه با مشكلات، شناختن اهداف و برنامه‌ریزی برای رسیدن به آنها و پذیرفتن مسئولیت اندیشه‌ها و احساسات مشخص می‌سازد. هندی‌ها معتقدند كه هر گزینش و انتخاب تازه‌ای كه می‌كنید، همانند دانه‌ی گیاهی است كه می‌كارید ، گزینش شما رشد می‌كند و به بار می‌نشیند. اگر احساس كم ارزشی، می‌كنید، بهتراست به جای این كه وسوسه شوید به خرید بروید و به آنچه كه " دارید " بیفزایید، پیاده روی كنید، یا با یك دوست خوب به گفت و گو بنشینید .

* با توكل به آفریننده جهان ، آرامش پیدا كنید .

همواره به یاد داشته باشید كه :" یاد خدا آرامش بخش دلهاست و به قول شاعر كاشاني :

هر كه با مرغ هوا دوست شود، خوابش آرامترين خواب جهان خواهد بود .